Toespraak roermond sept 2015

Roermond 5 september 2015

Openingsgebed door Aalmoezenier Liduin van den Broek, ter gelegenheid van de herdenking bij het Nationaal Indië-monument 1945-1962 in Roermond op 5 september 2015

Dames en heren,

Als rooms-katholiek geestelijk verzorger voor alle veteranen buiten dienst in Zuid-Nederland, mag ik vandaag deze plechtige nationale herdenking openen met een overdenking en een gebed. Dat doe ik met eerbied en vreugde, omdat dit mij in staat stelt zowel mijn ervaringen met de vele Indië- en Nieuw-Guineaveteranen die ik in mijn pastoraal werk ontmoet met jullie te delen, als vanuit de diepte van mijn hart mijn gevoelens van respect, deernis en genegenheid voor al die veteranen en hun families bij God neer te leggen. Tijdens de voorbereiding van deze overdenking las ik opnieuw een onlangs verschenen artikel van prof. dr. Fred van Iersel, die als bijzonder hoogleraar vraagstukken geestelijke verzorging in de krijgsmacht verbonden is aan Tilburg University. Zijn artikel handelde over het thema van de rechtvaardige oorlog. “Deze woordcombinatie alleen al”, zo schrijft Van Iersel, “wekt in onze samenleving verontwaardiging en afschuw: hoe kan een oorlog nu ooit rechtvaardig zijn? En inderdaad,” zo zegt hij, “de vraag naar de noodzakelijkheid en juistheid van een oorlog moet steeds gesteld worden. Maar, zo voegt hij eraan toe, “je hoeft niet altijd een oorlog te beginnen, om er toch bij betrokken te raken.” Vooral bij deze laatste zin bleef ik haken: gold dit niet bij uitstek voor de militairen die hebben gevochten in voormalig Nederlands-Indië en Nieuw-Guinea, maar ook voor de vele uitgezonden militairen die na hen kwamen, dat zij bij een oorlog betrokken zijn geraakt, zonder die zelf te zijn begonnen? Werpt dit gegeven geen nieuw licht op de vragen waarmee velen nu worstelen, door alles wat zij tijdens hun uitzending hebben meegemaakt, gedaan en ondergaan? Want of een veteraan zijn uitzendingsverleden nu wegstopt, er grapjes over maakt of er min of meer neutraal op terugkijkt, hij of zij is een grens overgegaan en heeft een gebied betreden, dat voor ons, gewone burgers, onbekend terrein is, namelijk dat van de opgedragen geweldsuitoefening. Dit geweld is uiteraard aan allerlei mandaten en afspraken gebonden. Een militair dient zijn land allerminst door zich ongeremd uit te leven, integendeel. Zijn taak is het immers om de waarden die onze samenleving hooghoudt desnoods met geweld te verdedigen. En dit kan niet door die waarden zelf met voeten te treden. Waar dit gebeurt, wordt de militair dan ook gestraft. Maar in mijn pastorale zorg voor veteranen kom ik er zovelen tegen die nu nog in gewetensnood verkeren om wat zij hebben meegemaakt, dat ik er niet omheen kan mij de vraag te stellen of hun taak sóms niet bovenmenselijk belastend is. Als samenleving moeten wij er van doordrongen zijn, dat militairen vaak terechtkomen in een situatie waarin het normale zicht op goed en kwaad wordt verduisterd door alle geweld en leed dat zij er aantreffen en waaraan zij deelhebben. “Het was hij of ik”, hoor ik veteranen vaak zeggen. Daar kunnen ze als militair nog wel mee leven. Maar moeilijker wordt het, als er doden vallen die je niet ziet, zoals door een mortieraanval. Of als het gaat om vrouwen en kinderen. Vooral dit laatste draagt de veteraan de rest van zijn leven met zich mee. Eenmaal thuisgekomen, kan hij nooit meer ‘neutraal’ naar zijn eigen kinderen kijken. Hun leven, waar hij dankbaar voor is, doet hem de vraag stellen naar die andere kinderen, die hij heeft zien of doen sterven. En wij blijven het antwoord schuldig, naar wat dit leed, dit geweld, dat zijn leven doordrenkt, betekent. Laten wij vandaag, in deze herdenking, in ieder geval met veel respect en dankbaarheid onze veteranen eren. Laten wij, die immers ook elke dag met de vragen rond goed en kwaad te maken hebben en hierbij niet altijd de goede keuzes maken, solidair zijn met onze uitgezonden militairen, vanaf Nederlands-Indië tot nu. Zij horen bij ons, als leden van onze gemeenschap. Dit geldt ook en vooral degenen, die niet meer terugkwamen en die wij vandaag gedenken. En ik wil bidden: God onze Vader, Toen U de aarde en de mensen schiep, zag U “dat het goed was, heel goed zelfs” Inmiddels weten wij, hoe moeilijk het is om het goede waarnaar wij verlangen in ons leven waar te maken. Soms zien we de juiste weg niet, soms kiezen wij niet de juiste middelen, soms willen we gewoon niet, omdat we boos zijn op U, op onszelf en op elkaar. Zend ons uw heilige Geest die nooit ophoudt ons aan te sporen tot het goede. Die ons opricht, als wij gevallen zijn en die ons telkens opnieuw schenkt aan elkaar. Dat wij nooit ophouden naar het goede te verlangen en elkaar te beminnen. Dat wij elkaar zien met ogen van de hoop, die alles nieuw maakt. Amen.

Toespraak van minister president Mark Rutte, ter gelegenheid van
de 28e nationale jaarlijkse herdenking bij het Nationaal Indië-monument 1945-1962
Dames en heren,

Toespraak van Luitenant-generaal b.d. Ted Meines, ter gelegenheid van de jaarlijkse herdenking bij het Nationaal Indië-monument 1945-1962 in Roermond op
5 september 2015
Dames en heren,
Gelukkig is het land dat zijn krijgsmachtgevallenen met dankbaarheid herdenkt. Toen we uit Indonesië kwamen was er geen veteranenbeleid. Daar hebben we zelf voor gezorgd.
Er is een grote verscheidenheid aan krijgsmachtonderdelen, rangen en standen en het is ons gelukt ze bijeen te krijgen en vanuit die optiek onder meer tegen parlement en regering te zeggen: “Hier zijn we en doe nu iets voor ons.” En dat heeft de regering gedaan met de veteranenwet.
Maar wij als veteranen zijn nog steeds samen, met elkaar zijn wij degenen die onszelf op het toneel hebben gezet. Onze leeftijd neemt ten einde en daar mogen we nooit aan voorbij gaan. Voor velen van ons komt het einde in zicht en we zullen, en dat is al eens gezegd als oude veteraan, zonder dat er ook maar iemand iets te kort wordt gedaan, dat stokje moet overgedragen worden aan de jeugdigen. Dat doen wij in familieverband ook; opa, vader, zoon en kleinzoon. Dat is de enige weg die we moeten volgen.
Maar is nog steeds een voorrecht om het samen met elkaar te kunnen doen en wil ik op deze plaats dan ook een warm pleidooi houden voor de instelling van een nationale veteranenbegraafplaats. Het is misschien niet de juiste plek om dit hier te zeggen, maar toch wil ik dat doen. Want voor ons komt er een einde aan en ik denk dat het iets fantastisch is waar wij als veteranen, wanneer wij niet meer in dit huidige leven zijn, daar met elkaar een plek hebben. Ik heb die vraag gekregen: “Ben jij daar ook”, maar dat moet ik eerst met mijn kinderen bespreken, maar ik denk dat ik daar wel een plek vind.
Veteranen, wat we hebben gedaan de afgelopen jaren is gebaseerd op drie pijlers, de eerste is het stuk zelfvertrouwen, zelfrespect, ook al ontbreekt het daar vaak aan, dat we ons zelfrespect kwijt raken wordt misschien ook door onszelf gedaan, maar ook door anderen. De tweede pijler is vertrouwen in de medemens. Want wat is een krijgsmacht zonder vertrouwen, vertrouwen dat je geeft aan de mannen een vrouwen die aan je zorg zijn toevertrouwd? En de derde pijler, en dat kan ik als oud verzetsdominee, want dat ben ik ook nog geweest, is Godsvertrouwen. Wat hebben we niet gezongen, het fantastische zesde couplet van ons Wilhelmus: Mijn schild ende betrouwen zijt Gij, o God mijn Heer’ en dat is ook zo weten wij als veteranen en als mensen zoals we hier zitten, zolang we nog leven in Zijn handen. Hij, die wolken, lucht en winden wijst spoor en loop en baan, zal ook wel wegen vinden, waarlangs wij als verzetsmensen en veteranen kunnen gaan.
Het is een voorrecht om op deze hoge leeftijd die ik mocht bereiken met al die fantastische en fijne vrienden om me heen, dit u te mogen zeggen: “Ik houd van jullie allemaal.” Dank je wel.

Declamatie geschreven en voorgedragen door de heer Hans van Bergen, schrijver/dichter, ter gelegenheid van de 28e herdenking bij het Nationaal Indië-monument 1945-1962 in Roermond op 5 september 2015

Het ochtendblad gooide kort geleden ruw mijn waarheid door elkaar. Schudde onverhoeds aan de woorden in mijn hoofd die ik heb geheveld uit uitgedunde verhalen van vele veteranen die ooit als jongeling in de vertekenende mist van een ver verleden meeschreven aan de geschiedenis van Indonesië. Het ochtendblad gooide ruw door elkaar mijn waarheid die ik voor mezelf heb gevlochten uit spaarzame fragmenten die ik verzamelde uit de monden van veteranen, die ik sprokkelde tussen hun ingehouden en afgemeten woorden die ik hoorde van de echte getuigen van toen en waar ik, die daar nooit was, die daar nooit vocht, die daar nooit diende in naam van koningin en vaderland, waar ik, die daar nooit duizend angsten uitstond of meer, of kameraden sterven zag, waar ik mijn eigen waarheid uit vlocht over de strijd van toen in de Oost. Het ochtendblad sprak kort geleden woorden als geweld en excessief en structureel en gooide mijn zelf geconstrueerde waarheid over een oorlog die werd gevochten ver voor mijn tijd, ruw door elkaar en boog haar om naar vragen over kwaad en goed, over fout en rechtschapenheid, over duisternis en licht. Vragen die ik voor mij neerlegde als de restanten van een ruw verbroken puzzel waartussen ik in verwarring zocht naar antwoorden die niet kwamen. Tot ik inzag dat elke waarheid duizenden gezichten heeft. Dat elke waarheid spreekt met duizenden stemmen. Dat elke waarheid wordt geschraagd door vragen die in hun diepste kern niet gesteld kunnen worden door de wet, die in hun diepste kern niet gesteld kunnen worden door een ochtendblad, maar door vragen die in hun diepste kern enkel en alleen gesteld kunnen worden door het eigen geweten. Niemand anders weet wat het met jou deed toen die duistere onbekende tropennacht om je heen gleed als een vreemde huid. Niemand anders weet of de eenzame, krankzinnig makende angst van één man op een dag te zwaar werd om binnen te houden en exploderend omsloeg in de collectieve angstwaan van een heel peloton In welke verhouding staan denken en handelen in een omgeving waar niet de ratio maar de angst soms beslist? In welke verhouding staan denken en handelen in een omgeving waar niet de weldoordachtheid maar een tiende van een seconde tussen dood en leven soms de enige raadgever is? Als jongeman leerde je in korte tijd hoe een wapen te dragen, te ontgrendelen of te grendelen. Maar hoe jij jezelf moest wapenen tegen de onberekenbaarheid van de angst dat kon niemand jou vooraf leren. De angst zelf is soms individueel en soms collectief soms excessief, soms structureel en soms afwezig. Maar wat zij oproept en losmaakt, waartoe zij aanzet, over welke grenzen zij soms drijft, dat blijft voor iedereen zelf een persoonlijke waarheid. En daarom betreft elke waarheid een ander verhaal. Lopen de waarheden van licht en donker door elkaar Zijn de waarheden van zoveel levens die tijdens missies werden gered Nauw vervlochten met het duister van onbegrijpelijk handelen. Daarom betreft elk persoonlijk uitgesproken of ingehouden mea culpa een andere individuele daad. Het ochtendblad gooide ruw mijn waarheid door elkaar. Schudde onverhoeds aan de woorden in mijn hoofd die ik heb geheveld uit uitgedunde verhalen van vele veteranen over hun missies in Indonesië en in Nieuw Guinea, Korea, Bosnië, Libanon, Afghanistan en andere wonde plekken op aarde. Uitgedunde verhalen, individuele daden, collectieve missies met duizenden waarheden die altijd geschraagd werden en altijd geschraagd zullen worden door vragen. Door vragen die in hun diepste kern niet gesteld kunnen worden door de wet Die in hun diepste kern niet gesteld kunnen worden door een ochtendblad Maar alleen gesteld en beantwoord kunnen worden door ieders eigen geweten.

terug naar index